Cabdifataax Xassan Cirguje
Dhalinyartu waa mid ka mid ah tiirarka ay bulsho ku
tiirsan tahay, waana halka laga qiimeeyo marka la eegayo jiritaanka umadeed,
sidoo kale marka wadan la saadaalinayo suu noqon karo mustaqbalkiisu, waxaa
laga eegaa dhalinyartiisa heerka aqooneed, dhaqankooda, hab dhaqankooda
bulshooyinka kale, himiladoodu intay gaarsiisan tahay iyo heerka
feejignaantooda.
Sidoo kale dhalinyartu waa difaaca qaran walba looga
baqo, waana mid qori ku difaaca, mid qowl ku difaaca iyo mid qalin ku difaaca.
kan askarigaa furintuu joogaa oo dig buu ka dhahaa hadba bahalada kusoo
qamaama, kan aqoonyahankaana hadba xaaladu say tahay buu qalin ku bayaanshaa,
isagoo tilmaan ka bixinaya hadba meesha dabinku yaal iyo qaabka looga fashilin
karo aragtidiisa, kaan labadaas ahayna qowl buu cuskadaa, dhawaaqana ma daayo
ilaa dhulku xasilo.
Hada hadaad eegto dhalinteena, waxaa moodaa in
xaalku noqday “juuqla jaaqla” oo waxaaba la kala garan layahay. Maxaa inoo dan
ah maxaase inoo daran? Ceelku ma nabad baa mise nabaraa nagu yaal? Mise wali la
ismaba gaarin, ee xaalku waa sheekadii laga sheegay ninkii fulayga ahaa ee
markuu ninka tuugu maryaha ka furtay ee buumaaha lamarayay marwadiisa ku yiri
“sug buumaha ha igala baxee anaa wax la maaganee” ileen wax kale ma harinee.
Hadaba aaway
dhalinyartii soomaaliyeed? Mudadii dhowr
iyo labaatankii sano ee burburka lagu jiray maxay ahayd kaalintoodii ay ka
gaysteen samata bixinta bulshadooda? Waxaan qiyaasayaa in jawaabtu iska
cadahay, dhalinyartii wax noqdeen kuwo tahriibay oo wadanka iskaga qaxay, kuwa
qorsheenaya inay kadaba tagaan, kuwa
maqane jooga ah oo koomo wax u eg isaga jira, kuwo iska xamaasha oo danba ka
lahayn waxa dalka ka socda(Ismalurayaal) oo hadal uu kaga haray “Dalka waa
lahaystaa” aanse iswaydiinayn maxaa xal ah marka? iyo kuwo had iyo goor ku
Dhaka faaray waxa dalkooda ka socda hase yeeshee garanayn qaabkii looga bixi
lahaa wax laggartana waayay.
Waxaase ugu badan inta socdaalkaa ee dalkaba ka
socoto, waxaa la yaab leh inay waayadaan danbe ku biireen intii qalinka wadatay
iyo intuu jeebku ubuurnaa, soo marka ma cadda in lawada socdo oo wadada lawada
qaaday, marka yuu weheshan dalkaan haduu jiilkuu weheshan lahaa ilaaween oo ka
qulquleen xilli uu aad ugu baahanyahay, soo cadawgu markaan cidla ka heli maayo,
way socotaa dhalintii oo waa mid tagiyo mid daba socda oo qalbi ka dhoofsan,
wadamada dariskaa goobaha Soomaalidu isugu timaado hadaa tagto sheekada lagu
hayaa waa Dhoof iyo Tahriib, waxaana hormuud ka ah waa dhalintii gaar ahaan
ardaydii jaamacadaha dhiganayay ama dhameysey.
Mararka qaarkood waxaan iswaydiiyaa, walaalayaalaw
dalkaan dadkii lahaa ka socdo yaa loogu talo galay? Saa waxaa iisoo baxda
jawaab oranaysa: Waa aduunyo gadoonoo malaha duul kalaa soo daba maraya. Misna
waxaan iswaydiiyaa: Duul dhalintiisii tahay tahriibeen yaa umiciina, yaa
dalkaan dib uxorayn doona oo dowladnimaduu bari ahaa dib ugu soo celin, yaa u
halgamin suu dhibta uga saaro, yaa dadkiisa baraarujiya oo wax fahamsiin? Saa
waxaan isku qanciyaa iska sug goor dhaw way baraaruguyee, waxaa la gaaray
waqtigay wax fahmi lahaayeenee, hadana ma arko saan saantood, walise waan
sugayaa.
Maxaa keenay in
dhalintu ka baqoosho dalka? Waxaa keenay
sababo badan: waxaa kow ka ah dhalintii oon garanayn masuuliyada dalka ka
saran, kan ugu roon baa mararka qaar idaaha ka dhaha war dalka xal haloo
raadsho isna shaqadiisuu iska wataa, isagoo tilaabo qaadi mayo ciduu ka
sugayana garan mayo. Waxaa kaloo keenay siyaasadii dalka oo qurba jog ugacan gashay
iyo qolyo caruurtoodii fogaystay, iyadoo aqoonyahanadii dalka ku harayna
tixgalin lasiin waayay, taasina waxay keentay in qofkii han siyaasadeed galaba
dibada qabto si uu qurba joog unoqdo dabadeedna halkaa siyaasadda ugasoo galo.
Layaab! dadka qaar baa ku oran dhalintii dibadaha ku kortay
aragtiyo cusub(New Ideology) bay soo kordhiyeen, oo mid walba dalkuu ka yimid
buu tusaale walboo wanaagsan usoo qaadan xataa askartii, kawaran hadaan arkay
kuwo dalka jooga oo aragtidoodii la badalay? Waxaan la kulmay dhalinyaro: waxay
ku oran “nolol mahaysano oo waxaa nahay
mayd soconaya(Walking dead), dal kale ma aadi karno oo dal kugalkeena(Passport)
lama aqoonsana, aragtideenu waa argagax oo dunida kale markaan tagno waxaan
dareenaa feejignaan nala ka qabo oo la is leeyahay goormuu talow qarxin!” Marka
maxaa ka wanaagsan inaan wadamada dariskaa ku kala biirno aan nolol helnee?! Waa
dhalintii, waa kuwa uu dalku dhankooda ka dheeliyay, waa kuwaan is lahaa dalka
ha samata bixiyaan. Is maysan waydiin see uga baxnaa waan ka bixi karnaayee,
balse taa badalkeed way is dhiibeen!
Xal/Gunaanad
Xaalka hada dalku ku jiro maahan mid indhaha laga
qarsan karo, mana ahan mid lagu dhawran karo balse waa mid mudan in laga
dhiidhiyo, ka dhalinyaro ahaan waxaa inoo yaala halgan adag oo ujeedkiisu yahay
samata bixinta dalka iyo dadkeena duruuftu ka muuqato.
Waxaa lagaaray waqtigaad hurdada ka kici lahaydeen
dhalinyaro, oo uu ka gudaha joogaana ka dhiidhiyi lahaa waxa socda, kan dibadda
jiraana ogaan lahaa runta dibna ugu soo noqon lahaa dalka, suu uga qaybqaato
halganka dib uxoraynta dalka, isagoo khibradiisa iyo aqoontiisa ku biirinaya.
Waxaa lagaaray waqtigaad aamini lahaydeen awoodiina,
midayn lahaydeen maankiina iyo muruqiina, buuxin lahaydeen kaalintiina banaan
sanadaha badan, kana dhiidhin lahaydeen dhibaatada ku habsatay dalkiina iyo
dadkiina.
Waxaa la gaaray waqtigaad dhihi lahaydeen waxaan
idiin qalmin, dalkana ku haboonayn “May magaynaa lagaa yiri” ee ii naanan isha
ka gulucsiin.
Waxaan ugu baaqayaa dhalinyarta Soomaaliyeed daljoog
iyo dibad jooba(Qurba joog iyo Qaran lajoogba) inaan bilawdaan ololaha midaynta
xoogeena isagoo qof walba ka bilaabayo gurigiisa, magaaladuu joogo iyo dalkuu
ku nool yahoo idil si ay ufududaato inaan iska kaashano samata bixinta
dadkeenu. Waxaa lagaaray waqtigii hogaanka dalkuna fahmi lahaa muhiimada
kaalinta dhalinyarada ee maqan.
Waxaan hadalka uga baxayaa: Dhalinyaro dalka aynu
uga xisaabtano siduu Kontomeeyadii xaalkiisu ahaa, halgankii waqtigaa lagu jiray
mid ka adagna aan galno, hadaad isleedihiin howshu waa ka fududahay waqtigii
xoriyad doonka oo hada dal la aqoonyahay baa nahay, anigu waxaan isleeyahay tan
maanta taagan baa ka daran, waayo aawal muruqaa nalaka haystay, markaan
maankeenii midaynay oo wada jir uga dhiidhiinayna waan xorownay, maantase
maankaa nalaka qabsaday, muruqeeniina waa lakala qaybshay.
FG: Ogaada dalkaan xoriyadiisii hore waxaa halgan
dheer iyo dhiig badan kadib soo dhiciyay oo Alle SW ku guuleeyay waxay ahaayeen
dhalinyaro, hadana waxuu sugayaa waa idinka. Hadaad ka seexataanna dulli
kamabaxaysaan iyo inaad dalkiina marti ku ahaataan, hadaad ka dhiidhidaana Alle
SW wuu idinku garab siin, nolol farxad leh baadna ku noolaan doontaa Ilaahay SW
idankiis. Waxaadna ogaan doontaan inii naan baahi danbe uqabin dal shisheeye.
Allow dalkoo nabada, dadkoo isjecel iyo dawlad
caadil ah.
W.Q. Abdifataax Xassan Cirguje
+252617798439
